مسجد جامع کوفه، از مساجد بزرگ جهان اسلام است که نزد شیعیان، چهارمین مسجد مهم بعد از مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجدالاقصی و همچنین یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر کوفه به شمار می‌آید. بنابر برخی روایات، نخستین کسی که مسجد کوفه را طرح ریزی کرد و با وسعت زیادی آن را بنیان گذاشت، حضرت آدم (ع) بود و بعد‌ها حضرت نوح (ع) پس از طوفان آن را تجدید بنا کرد.

این مسجد در طول تاریخ خود شاهد حضور بسیاری از انبیای الهی، پیامبر اسلام، حضرت امیرالمومنین، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و برخی از امامان بزرگوار بوده است.

در سال ۳۶ هجری با حضور امیرالمومنین در این مسجد، بر اهمیت و توجه به آن افزوده گردید. امیرالمومنین بار‌ها در این مسجد به نماز ایستاده، بر منبر آن خطبه‌ها خوانده، برخی از امور قضاوت و کشورداری خود را در آنجا انجام داده و نهایتا در محراب این مسجد به شهادت رسیده است.

در کنار مسجد کوفه مرقد میثم تمار، خانه امیرالمومنین، دارالعماره کوفه، مرقد مسلم بن عقیل، مرقد هانی بن عروة و مرقد مختار قراردارد. این مسجد دارای مقامات متعدد بوده و در بسیاری از آن‌ها اعمال روحانی مسجد انجام می‌گیرد.

همان گونه که مسافر می‌تواند نماز را در مسجدالحرام، حرم امام حسین (ع) و مسجدالنبی تمام یا شکسته بخواند؛ در مسجد کوفه هم می‌تواند تمام یا شکسته بخواند. روایات فراوانی در فضیلت مسجد کوفه وارد شده است و طبق برخی از آنها، مسجد کوفه از باغ‌های بهشتی است. اگر کسی وارد مسجد کوفه شود، آمرزیده است. شهر کوفه مرکز حکومت امام زمان (عج) و مسجد کوفه، مرکز ستاد فرماندهی ایشان خواهد بود.

فضیلت‌های مسجد کوفه

۱. از نگاه امام علی (ع): اصبغ بن نباته می‌گوید: امیرالمؤمنین (ع) در جمع مردم کوفه فرمود: «خداوند چیزی را به شما بخشیده که به کس دیگر نداده است، خداوند این نمازگاهتان را برتری ویژه‌ای بخشید. این (مسجد کوفه)، خانه آدم، جایگاه نوح، منزلگاه ادریس و مصلاّی ابراهیم خلیل و برادرم خضر و نمازگاه من است. مسجد شما یکی از چهار مسجدی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است. گویی آن را می‌بینم که فردای قیامت، با دو جامه سفید، وارد محشر می‌شود و کسانی را که در آن نماز خوانده‌اند، شفاعت می‌نماید و شفاعتش از جانب خدا رد نخواهد شد. در آینده حجر الاسود در آن نصب خواهد شد. زمانی می‌رسد که همین مسجد، نمازگاه مهدی (ع)، فرزندم و نمازگاه هر مؤمنی می‌شود. در روی زمین مؤمنی نیست مگر اینکه وارد شود و به آن دل ببندد. مبادا آن را ترک و مهجورش کنید. در آن نماز بخوانید و با آن نماز به خدا نزدیک شوید و حوائج خویش را از خدا بخواهید. اگر مردم به فضیلت این مسجد آگاه بودند از اکناف جهان به سوی آن می‌شتافتند، اگر چه به خزیدن بر روی برف باشد.» [۱]

۲. قصر بهشتی: در بعضی روایات از مسجد کوفه به عنوان «قصری از بهشت» یاد شده است. امام علی (ع) می‌فرماید: «چهار قصر از قصر‌های بهشت در دنیا قرار دارد: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه». [۲]

۳. سجده گاه فرشتگان: در روایات آمده است که قبل از حضرت آدم، فرشتگان در این مکان مقدس عبادت می‌کردند. امام علی (ع) می‌فرماید: «نخستین مکانی که خداوند بر روی آن عبادت شد، کوفه بود. وقتی خدا به فرشتگان فرمان داد که به آدم سجده کنند، آنان در کوفه سجده کردند. فرشتگان هر شب بر مسجد کوفه فرود می‌آیند.». [۳]مسجد کوفه نزد خداوند از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر کسی وارد آن شود، گناهانش آمرزیده می‌شود. امام رضا (ع) از شخصی پرسید کجا زندگی می‌کنی؟ پاسخ داد در کوفه. امام درباره فضیلت مسجد کوفه به او فرمود: «همانا مسجد کوفه خانه نوح است. اگر کسی صد بار وارد آن شود، خداوند برای او صد آمرزش می‌نویسد. همانا دعای نوح در این مسجد بوده که گفت: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً». [۴]

۴. مصلاّی پیامبران: ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می‌کند که ایشان درباره مسجد کوفه فرمود: «بهترین مسجد، مسجد کوفه است؛ هزار پیامبر و هزار وصی در آن نماز گزارده‌اند...» [۵]

۵. نماز در مسجد کوفه تمام است: وقتی شخصی به مکانی مسافرت کند و قصد ده روز نکند، نمازش شکسته است، مگر چهار مکان که استثنا شده است. امام صادق (ع) می‌فرماید: «نماز در چهار جا تمام است: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و حرم امام حسین (ع)». [۶]

۶. نماز در آن برابر با حج است: امام باقر (ع) درباره فضیلت نماز در مسجد کوفه می‌فرماید: «اگر مردم می‌دانستند مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، از مکان‌های دور به آنجا می‌رفتند. همانا خواندن نماز واجب در آنجا برابر با حج و نماز نافله برابر با عمره است.» [۷]

۷. برتر از همه مساجد: امام صادق (ع) نماز در مسجد کوفه را برابر با هزار نماز در مسجدی غیر از آن می‌داند. همچنین امام رضا (ع) در فضیلت خواندن نماز در این مکان مقدس می‌فرماید: «نماز فرادی در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است.» [۸]

۸. حرم حضرت علی (ع): در کتاب بحارالانوار با ذکر سند از امام صادق (ع) نقل شده است که مکه، حرم خداست، مدینه حرم حضرت محمد (ص) است و کوفه، حرم حضرت علی (ع) است، و حضرت علی (ع) از کوفه همان اندازه‌ای را حرم قرار داد که حضرت ابراهیم (ع) از مکه و حضرت محمد (ص) از مدینه حرم قرار دادند. [۹]

۹. مدفن پیامبران و اوصیای الهی: پیامبران فراوانی در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده‌اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده‌اند.
۱۰. مرکز حکومت امام زمان (عج): از امام باقر (ع) نقل شده است: «هنگامی که قائم ما قیام کند و به کوفه برود، هیچ مومنی نیست، مگر آن که در آن شهر در کنار مهدی سکونت می‏‌گزیند یا به آن شهر می‏‌آید.» [۱۰]امیرمومنان (ع) نیز فرموده‌اند: «روزگاری فرا رسد که اینجا (مسجد کوفه) نمازگاه و مصلای مهدی (عج) گردد.» [۱۱]

۱۱. اقامتگاه حضرت خضر
۱۲. منزل و سجده گاه حضرت نوح.
۱۳. ازاین مکان هفتاد هزار نفر محشور و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند. [۱۲]

۱۴. نشستن در مسجد کوفه بدون تلاوت قرآن نیز عبادت است. [۱۳]

----------------

[۱]. معارف و معاریف، ج۸، ص۶۱۰; بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۸۹.

[۲]. وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲ ; تاریخ الکوفه، براقی، ص۵۸.

[۳]. همان، ص۵۷.

[۴]. وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲.

[۵]. الکافی، ج۳، ص۴۹۲ ; من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۱.

[۶]. الکافی، ج۴، ص۵۸۶ ; محمد بن جعفر المشهدی الحائری، فضل المسجد الکوفة و مسجدها، ص۳۷.

[۷]. الکافی، ج۴، ص۲۸.

[۸]. بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۷ ; وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۳۹.

[۹]. تاریخ کوفه. سید حسین براقی نجفی، ص۳۹.

[۱۰]. بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۸۵؛ طوسی، غیبة، ص۲۷۵ با اندکی تفاوت.

[۱۱]. روضة الواعظین، ج۲، ص۳۳۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۵۲.

[۱۲]. بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۵.

[۱۳]. همان، ج۱۰۰، ص۴۰۵.