زیارت کردن به نیابت از دیگران (چه آنان که از دنیا رفته اند و چه کسانی که در قید حیات هستند) مستحب است و « نائب» و « منوب عنه»(1) هر دو از ثواب آن بهره مند خواهند شد.

درحديث است كه داود صرمي به امام حسن عسكري علیه السلام عرض كرد:

من پدرشما را زيارت كردم وثوابش را براي شما نيّت كردم. امام فرمود:« لَكَ مِنَ الله أجرٌ وَ ثَوابٌ عَظيمٌ وَ مِنَّا المَحمِدَةُ»

براي شما از جانب خداوند اجر وثواب عظيم است وا ز جانب ما حمد وثنا.(2)

---

در روايت ديگري ميخوانيم كه از بعضي از ائمه علیهم السلام سوال کردند:

«شيخ طوسي» در«تهذیب» می گوید:

آيا كسي كه دو ركعت نماز ميخواند، يا يك روز روزه ميگيرد، يا حج يا عمره اي به جا مي آورد، يا رسول گرامي و يا يكي از ائمه (ع) را زيارت مي كند و ثواب آن را به پدر و مادر يا برادر ديني خود هديه مي كند، براي خود او نيز ثوابي هست؟ در پاسخ به اين سوال فرمودند: ثواب آن عمل به «مَنُوب عنه » هم مي رسد بدون آن كه از ثواب خودش چيزي كاسته شود.(3)

---

نائب در آخر زيارتش اين سلام را نيز بگويد: (4)

«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا مَوْلايَ عَنْ فُلانِ بْنِ فُلانٍ اَتَيْتُكَ زائِراً عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّكَ »

و به جاي فلان بن فلان، اسم شخص مورد نظرو پدرش را بياورد.

---

کسی که بخواهد از سوی همه برادران ايمانی و يا گروه خاصی به نیابت زيارت کند، پس آنها را به زبان یا در قلب خود نیت می کند و زیارت را به نیابت از سوی آنها می خواند سپس دو رکعت نماز زیارت را به جای آورده و می گوید

 

ألّلهُمَّ إنِّی زُرتُ هذِهِ الزِّيارَةَ وَ صَلَّيتُ هاتَينِ الرَّکعَتَينِ وَ جَعَلتُ ثَوابَهُما (هَدِيَةً منّی إلی مَولای_ نام امامی را که زيارت می کند بگويد، مثلا بگويد موسي بن جعفر (ع) – عَن جَميعِ إخوانی المُؤمِنينَ وَالمُؤمِنات وَ عَن جَميعِ مَن أوصانی بِالزِّيارَةِ وَالدُّعاءِ لَهُ - أللّهُمَّ تَقَبَّل ذلِكَ منّی وَ مِنهُم بِرَحمَتِكَ يا اَرحَمَ الراحِمين

 

اگر بعد از مراجعت به هرکدام از برادران ايمانی خود بگويد من از. سوی تو، امام(ع) را زيارت کردم، دروغ نگفته است.(5)

درحديث صحيحي آمده است كه امام صادق علیه السلام در هرشب، براي فرزند خود، و در هر روز، براي پدر ومادرخود، دو ركعت نماز مي خواندند،

در ركعت اول سوره « انا انزلنا »

و در ركعت دوّم سوره « كوثر »

(و به روح آنان هديه مي كردند).

---

در حديث ديگري از امام صادق (ع) نقل شده است كه: ثواب اعمال خيري كه براي مردگان انجام ميشود، هم براي مرده نوشته ميشود وهم براي كسي كه آن را انجام داده است.(6)

---

نماز زیارت و نماز هدیه

خواندن نماز زيارت تنها براي ائمه معصومين علیهم السلام وبرخي همچون آدم و نوح و حضرت عباس و يا شهداي کربلا وارد شده و براي سايرين اگر پس از زيارت قبورشان نمازی خوانده شود خوب است به نیت هدیه و اهدای ثواب به روح آنان باشد. بنابراین خواندن نماز و هدیه آن به روح هر یک از امام زادگان، اولیای الهی، علما، پدر و مادر ، دوستان و بستگان بلا اشکال است و دارای ثواب و اجر معنوی.

---

[1].«مَنُوب عنه » يعني كسي كه زائر، به نيابت او زيارت مي كند: پدر، مادر، برادر ديني يا هركس ديگر.

[2]. بحارالانوار، ج 99 ، ص 256 ، ح 3.

[3]. همان، ج 85 ، ص 311 و 313.

[4]. تهذيب، ج 6، ص 105.

[5]. نبراس الفائزين فی زيارة اميرالمؤمنينعلیه السلام.، علی اکبر مهدی پور به نقل از مصباح الزائر، سيد بن طاووس، ص 516.

[6]. مفاتيح نوين ص 1196 به نقل از زاد المعاد ص 573 و574

کسی که بخواهد از سوی همه برادران ایمانی و یا گروه خاصی به نیابت زیارت کند، پس آن ها را به زبان یا در قلب خود نیّت می کند و زیارت را به نیابت از سوی آن ها می خواند؛ سپس..

زیارت کردن به نیابت از دیگران ( چه آنان که از دنیا رفته اند و چه کسانی که در قید حیات هستند) مستحب است و «نائب» و «منوبٌ عنه» (۱) هر دو از ثواب آن بهره مند خواهند شد.

در کلام معصوم علیه السالام

در حدیث است که داود صرمی به امام حسن عسکری (ع) عرض کرد: من پدر شما را زیارت کردم و ثوابش را برای شما نیّت کردم. امام فرمود: «لَکَ مِنَ اللَّهِ أَجْرٌ وَ ثَوَابٌ عَظِیمٌ وَ مِنَّا الْمَحْمَدَهُ». (۲) برای شما از جانب خداوند اجر و ثواب عظیم است و از جانب ما حمد و ثنا.

در روایت دیگری می خوانیم که از بعضی از ائمه (ع) سؤال کردند: آیا کسی که دو رکعت نماز می خواند یا یک روز، روزه می گیرد، یا حج یا عمره ای به جا می آورد، یا رسول گرامی و یا یکی از ائمه (ع) را زیارت می کند و ثواب آن را به پدر و مادر یا برادر دینی خود هدیه می کند، برای خود او نیز ثوابی هست؟.

حضرت در پاسخ به این سؤال فرمودند: ثواب آن عمل به «منوبٌ عنه» هم می رسد بدون آن که از ثواب خودش چیزی کاسته شود. (۳)

شیخ طوسی در تهذیب می گوید: نائب در زیارتش این سلام را نیز بگوید: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَایَ مِنْ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ أَتَیْتُکَ زَائِراً عَنْهُ فَاشْفَعْ لَهُ عِنْدَ رَبِّکَ» (۴) و به جای فلان بن فلان، اسم شخص مورد نظر و پدرش را بیاورد.

 

روش

کسی که بخواهد از سوی همه برادران ایمانی و یا گروه خاصی به نیابت زیارت کند، پس آن ها را به زبان یا در قلب خود نیّت می کند و زیارت را به نیابت از سوی آن ها می خواند؛ سپس دو رکعت نماز زیارت را به جای آورده و می گوید:

 

«اللَّهُمَّ إِنِّی زُرْتُ هَذِهِ الزِّیَارَهَ وَ صَلَّیْتُ هَذِهِ الصَّلَاهَ وَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ‏ وَ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمَا هَدِیَّهً مِنِّی إِلَى مَوْلَایَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ (نام امامی را که زیارت می کند بگوید) عَنْ جَمِیعِ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ عَنْ جَمِیعِ مَنْ أَوْصَانِی بِالزِّیَارَهِ وَ الدُّعَاءِ لَهُ- اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ ذَلِکَ مِنِّی وَ مِنْهُمْ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین»‏ (۵)

«فَإِنَّکَ إِذَا قُلْتَ لِأَحَدِهِمْ إِنِّی قَدْ صَلَّیْتُ وَ زُرْتُ وَ سَلَّمْتُ عَلَى الْإِمَامِ عَنْکَ کُنْتَ صَادِقاً فِی قَوْلِک‏» (۶)

همانا اگر بعد از مراجعت به هر کدام از برادران ایمانی خود بگویی؛ من از جانب تو نماز خواندم و زیارت کردم و بر امام سلام دادم؛ تو در گفتارت صادق هستی.

 

(۱)- «منوبٌ عنه» یعنی کسی که زائر به نیابت او زیارت می کند: پدر، مادر، برادر دینی یا هر کس دیگر.

(۲)- تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏۶، ص: ۱۱۱.

(۳)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۸۵، ص: ۳۱۱.

(۴)- تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏۶، ص: ۱۰۵.

(۵)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۹۹، ص: ۲۶۳-۲۶۲.

(۶)- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۹۹، ص: ۲۶۳.